علم بهتر است یا ثروت؟
من پاسخی ساده برای این پرسش قدیمی یافته‌ام: علمی خوب است که باعث به دست آوردن ثروت شود و ثروتی خوب است که از راه علم به دست آید.
به طور کلی راه‌های کسب پول چندان زیاد نیست:
یک. ارث پدر؛ این برای هر کسی اتفاق نمی‌افتد و حتی وقتی چنین شود معمولاً باد آورده را باد می‌برد.
دو. استفاده از بازو؛ راهی شرافتمندانه برای کسب درآمد و امرار معاش که هر جامعه‌ای به آن نیاز دارد ولی ممکن است با رشد تکنولوژی، زمینه‌های شغلی آن کاهش یابد.
سه. استفاده از زبان؛ روشی که قبلاً در شغل‌های واسطه‌ای و دلالی نمود پیدا می‌کرد و امروزه از طریق «پرزنت کردن» گسترش یافته است.
چهار. استفاده از ذهن و مغز؛ این روشی است که دانشمندان بدان روی می‌آورند. با این حال همواره توطئه‌ای در جوامع دانش‌گریز وجود دارد که پول را کثیف می‌شمارد و دریافت پول در ازای کار علمی را در شأن یک دانشمند نمی‌داند. این اتفاق دو خطر بزرگ را برای چنین جوامعی به همراه دارد. اول آن که دانشمندان خود به خود به طبقات پایین‌تر جامعه سوق داده می‌شوند و طبیعتاً در محافل قدرت برای تصمیم‌گیری بهتر جامعه حضور نمی‌یابند. دوم و مهم‌تر آن که جوانان جامعه الگوی مناسبی برای زندگی بهتر را در میان دانشمندان جامعه مشاهده نمی‌کنند. نباید انکار کنیم که برای جوان امروز و نیز حتی برای همه اقشار مختلف اجتماعی، پول وسیله‌ای ارزشمند برای زندگی بهتر تلقی می‌گردد و تشکیل زندگی، خرید خانه و لوازم حداقلی برای زندگی بهتر مشروط به تأمین مقدمات اقتصادی است. وقتی جوانان جامعه علم را مقدمه‌ای برای کسب ثروت ندانند، آینده خوبی را برای آن جامعه نمی‌توان تصور کرد و علم‌گریزی تشدید می‌یابد.
مخلص کلام آن که اگر معلم، پژوهشگر، استاد دانشگاه و پزشک از دانش خود استفاده می‌کنند و زندگی متمولی دارند هیچ فاجعه‌ای جامعه را تهدید نمی‌کند. اسف‌بار آن است که تدریس، پژوهش و درمان به تجارتی غیرعلمی و صرفاً مبتنی بر زبان‌ریزی یا سرمایه‌گذاری تبدیل گردد. اگر معلم شما درس می‌دهد، اندیشه شما را بارور می‌کند و پول دریافت می‌کند، این شرافتمندانه‌ترین روش برای امرار معاش است. اگر پزشکی با تحقیقات علمی و پژوهش‌های خود مرزهای دانش را گسترش می‌دهد و پول دریافت می‌کند، شایسته‌ترین اتفاق برای صدرنشینی دانشمندان است؛ حتی اگر درآمدی نجومی داشته باشد. فاجعه آن است که مشاوره‌های تجاری برای ورود به بنگاه‌های مدرک فروشی و «پرزنت کردن‌های» عوام‌فریبانه برای استفاده از داروهای تجاری مورد توجه جامعه قرار گیرد. بر چنین جامعه‌ای باید گریست.
